Kościół parafii pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowej Hucie to niewielki budynek, wciśnięty między szkolne ogrodzenie i skrzyżowanie ulic Obrońców Krzyża i Ludźmierskiej. Obecnie drugi najmłodszy nowohucki kościół, w jednej z najmłodszych parafii, ale stoi w miejscu znaczącym dla historii dzielnicy i związanym z jej historią od samego początku jej istnienia.

Nowa Huta pod koniec lat sześćdziesiątych (1950-1960) – to samodzielne miasteczko, położone około 8 km na wschód od Krakowa, ograniczone od południa drogą z Krakowa do Mogiły i bagnistymi łąkami rozciągającymi się do Wisły, od wschodu i północy doliną Dłubni, a od północy i zachodu torem kolejowym, biegnącym obecną ulicą Kocmyrzowską.

Poza reprezentacyjnymi budynkami przy placu Centralnym i alei Lenina biegnącej od placu do kombinatu i pierwszymi, niedużymi blokami, postawionymi na polach wsi Mogiła, zabudowę stanowią trzy-czteropiętrowe, nieotynkowane budynki z czerwonej cegły, pogrupowane w osiedla, porozdzielane szerokimi ulicami.

Miasteczko ma trzy kina, teatr, szpital, straż pożarną, centrum administracyjne – Dzielnicową Radę Narodową, komendę Milicji – i ani jednego kościoła, przy liczbie około 80 tysięcy mieszkańców.

W zamyśle ma to być nowe, socjalistyczne miasto, bez historii i tradycji, dla nowego, niewierzącego, socjalistycznego człowieka, pracującego dla nowej, socjalistycznej ojczyzny i gotowego bić się w jej obronie.

Tylko że ludzie przyjechali do nowego miasta co prawda przemieleni przez wojnę i wykorzenieni, ale tradycję i wiarę przywieźli ze sobą. Każdej niedzieli tłumy ludzi wędrują do pobliskich wsi – do starego, średniowiecznego opactwa Cystersów w Mogile, kaplicy w Bieńczycach i do nowego, postawionego tuż przed wojną, kościoła w Czyżynach.

W tej sytuacji abp Eugeniusz Baziak tworzy w czerwcu 1952 r. parafię w Bieńczycach, czego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej “nie przyjmuje do wiadomości”, a ks. arcybiskup zostaje w grudniu uwięziony.^[1]

W 1956 powstaje komitet budowy kościoła i dwukrotnie zawozi do Warszawy petycje z tysiącami podpisów, a w listopadzie 1956 Urząd d/s Wyznań “nie wnosi zastrzeżeń” do budowy kościoła w Nowej Hucie – Bieńczycach.^[3]

Wreszcie w lutym 1957 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej wyraża zgodę na budowę kościoła na placu między Teatrem Ludowym a skrzyżowaniem ulic Marksa i Majakowskiego, a w marcu abp Baziak, który w grudniu 56 r. wraca do swoich obowiązków, dokonuje poświęcenia placu pod kościół, a w czasie uroczystości  na placu budowy zostaje ustawiony ośmiometrowy krzyż wykonany z drewna sosnowego przez Jana Biernacika z Bieńczyc.^[4]

Odwilż nie przyniosła jednak wiosny – rządząca partia nie miała zamiaru dzielić się rządem dusz i rezygnować z tworzenia nowego człowieka, który pasowałby do nowego miasta i  nowego ustroju społecznego.

W październiku 1959 Prezydium Miejskiej Rady Narodowej wycofuje zgodę na budowę kościoła.^[5] W listopadzie 1959 Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej zajmuje fundusze Komitetu Budowy Kościoła – 2 mln zł, a w lutym 1960 Urząd Spraw Wewnętrznych Miejskiej Rady Narodowej rozwiązuje Komitet.^[6]  Plac i pieniądze zostają przeznaczone na budowę szkoły – “Tysiąclatki”.

27 kwietnia 1960 r. na placu pojawia się spychacz i ekipa robotników, która zabiera się do wykopywania krzyża. Oszukani i rozgoryczeni ludzie najpierw siłą wyrzucają robotników, potem stawiają opór coraz liczniejszym oddziałom milicji. Brutalnie i krwawo stłumione zamieszki 27-28 kwietnia doprowadziły do symbolicznego kompromisu – zamiast kościoła postawiono szkołę, ale krzyż pozostał.

Nowa Huta się rozrasta, powstają “nielegalne” punkty katechetyczne – baraki, zadaszenia. Przy jednym z nich, w sąsiedztwie nowych osiedli Dąbrowszczaków i Kazimierzowskiego,  w 1967 r. rozpoczyna się wreszcie budowa kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski.^[7]

Parafia Nowa Huta-Bieńczyce ma w końcu swój kościół, choć, jak na razie, w budowie. Dziesięć lat później, w 1977 r., kiedy kończy się budowa i ks. kardynał K. Wojtyła dokonuje poświęcenia kościoła, parafia liczy około 100 tys. wiernych i jest najliczniejsza w Europie^[8]. Wobec niemożliwości formalnego utworzenia parafii, kardynał Wojtyła podejmuje decyzję o podziale parafii Bieńczyce i Mogiła na tzw. “rejony duszpasterskie”, które wewnątrz Kościoła działają jako odrębne parafie, a tylko “na zewnątrz”, wobec władz administracyjnych, tworzą jedną parafię. Rejony te stanowią bazę, na której wkrótce utworzą się “prawdziwe” parafie.

Bo czasy się zmieniają. W 1978 kardynał Wojtyła zostaje papieżem. W 1980 wybucha “karnawał Solidarności”, potem na dziesięć lat wraca jeszcze monopartyjne, ideologiczne państwo, ale ideologia już poniosła klęskę.

W roku 1986 na części terenów dwóch dawnych rejonów, pierwszego i drugiego, ksiądz kardynał Franciszek Macharski eryguje parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa, której pierwszym proboszczem zostaje ks. Jan Gwizdoń, wikariusz z rejonu pierwszego. Parafia obejmuje osiedla wokół krzyża, który zyskał już miano “Krzyża Nowohuckiego”, stąd teren przy nim jest naturalnym miejscem na postawienie kościoła dla parafii. Budowę ukończono i kościół został poświęcony przez ks. kardynała Macharskiego w czerwcu 2001 r., za probostwa ks. Edwarda Baniaka.

Budynek jest niewielki i skromny, a jego wieża przypomina tę z projektu Zbigniewa Solawy, zwycięzcy konkursu na projekt kościoła w 1957 r. Nad tabernakulum zawisł krzyż z ołtarza z Błoń, przy którym Jan Paweł II odprawił w 2002 r. ostatnią mszę w Polsce. Krzyż zaprojektowali twórcy projektu kościoła – Krzysztof Ingarden i Przemysław Gawor.^[9] Resztki pierwszego krzyża, wykonanego przez pana Biernacika z Bieńczyc, zostały wkomponowane w symboliczny ster na elewacji Arki Pana. Trzeci z kolei “Krzyż Nowohucki” został przeniesiony i ustawiony przy północnej ścianie kościoła, od strony ulicy Obrońców Krzyża – dawniej Majakowskiego; a na pierwotnym miejscu stanął brązowy pomnik Krzyża Nowohuckiego, autorstwa prof. Stefana Dousy, odsłonięty i poświęcony przez ks. kardynała Stanisława Dziwisza w listopadzie 2007 r.^[10]

W ten sposób ten mały kościół stał się zwieńczeniem trudnej historii całego nowohuckiego Kościoła. Od roku 2001 do 2024 parafią kierował Ksiądz Proboszcz Stanisław Puzyniak.

Obecnie Proboszczem jest ks. kan. dr Andrzej Scąber.

Polecane publikacje:

„Karły pod krzyżem. Nowohucki Kwiecień ’60”, Wojciech Paduchowski, Wydawnictwo: IPN, 2021

„Krzyż Nowohucki – Dzieje Walk o Wolność”, Jerzy Ridan,  Dom Wydawniczy Ostoja, 2006

“Na Fundamencie Krzyża – Kościół Katolicki w Nowej Hucie 1949-1989”, Jan L. Franczyk, Dom Wydawniczy Rafael, 2004

Źródła:

^[1] F. Krz.71,72
^[2] F.Krz. 74
^[3] K.N. 10,11
^[4] K.N. 84, 131
^[5] K.N. 132
^[6] F. Krz 105,110
^[7] F. Krz 172
^[8] F. Krz 228
^[9] K.N. 114
^[10] Wikipedia

K.N. –  „Krzyż Nowohucki – Dzieje Walk o Wolność”, Jerzy Ridan,  Dom Wydawniczy Ostoja, 2006;
F.Krz. – “Na Fundamencie Krzyża – Kościół Katolicki w Nowej Hucie 1949-1989”, Jan L. Franczyk, Dom Wydawniczy Rafael, 2004