Kościół parafii pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowej Hucie to niewielki budynek, wciśnięty między szkolne ogrodzenie i skrzyżowanie ulic Obrońców Krzyża i Ludźmierskiej. Obecnie drugi najmłodszy nowohucki kościół, w jednej z najmłodszych parafii, ale stoi w miejscu znaczącym dla historii dzielnicy i związanym z jej historią od samego początku jej istnienia.

Nowa Huta pod koniec lat sześćdziesiątych (1950-1960) – to  samodzielne miasteczko, położone około 8 km na wschód od Krakowa, ograniczone od południa drogą z Krakowa do Mogiły i bagnistymi łąkami rozciągającymi się do Wisły, od wschodu i północy doliną Dłubni, a od północy i zachodu torem kolejowym, biegnącym obecną ulicą Kocmyrzowską.

Poza reprezentacyjnymi budynkami przy placu Centralnym i alei Lenina biegnącej od placu do kombinatu i pierwszymi, niedużymi blokami, postawionymi na polach wsi Mogiła, zabudowę stanowią trzy-czteropiętrowe, nieotynkowane budynki z czerwonej cegły, pogrupowane w osiedla, porozdzielane szerokimi ulicami.

Miasteczko ma trzy kina, teatr, szpital, straż pożarną, centrum administracyjne – Dzielnicową Radę Narodową, komendę Milicji – i ani jednego kościoła, przy liczbie około 80 tysięcy mieszkańców.

W zamyśle ma to być nowe, socjalistyczne miasto, bez historii i tradycji, dla nowego, niewierzącego, socjalistycznego człowieka, pracującego dla nowej, socjalistycznej ojczyzny i gotowego bić się w jej obronie.

Tylko że ludzie przyjechali do nowego miasta co prawda przemieleni przez wojnę i wykorzenieni, ale tradycję i wiarę przywieźli ze sobą. Każdej niedzieli tłumy ludzi wędrują do pobliskich wsi – do starego, średniowiecznego opactwa Cystersów w Mogile, kaplicy w Bieńczycach i do nowego, postawionego tuż przed wojną, kościoła w Czyżynach.

W tej sytuacji abp Eugeniusz Baziak tworzy w czerwcu 1952 r. parafię w Bieńczycach, czego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej “nie przyjmuje do wiadomości”, a ks. arcybiskup zostaje w grudniu uwięziony.^[1]

W 1956 powstaje komitet budowy kościoła i dwukrotnie zawozi do Warszawy petycje z tysiącami podpisów, a w listopadzie 1956 Urząd d/s Wyznań “nie wnosi zastrzeżeń” do budowy kościoła w Nowej Hucie – Bieńczycach.^[3]

Wreszcie w lutym 1957 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej wyraża zgodę na budowę kościoła na placu między Teatrem Ludowym a skrzyżowaniem ulic  Marksa i Majakowskiego, a w marcu abp Baziak, który w grudniu 56 r. wraca do swoich obowiązków, dokonuje poświęcenia placu pod kościół, a w czasie uroczystości  na placu budowy zostaje ustawiony ośmiometrowy krzyż wykonany z drewna sosnowego przez Jana Biernacika z Bieńczyc.^[4]

Odwilż nie przyniosła jednak wiosny – rządząca partia nie miała zamiaru dzielić się rządem dusz i rezygnować z tworzenia nowego człowieka, który pasowałby do nowego miasta i  nowego ustroju społecznego.

W październiku 1959 Prezydium Miejskiej Rady Narodowej wycofuje zgodę na budowę kościoła.^[5] W listopadzie 1959 Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej zajmuje fundusze Komitetu Budowy Kościoła – 2 mln zł, a w lutym 1960 Urząd Spraw Wewnętrznych Miejskiej Rady Narodowej rozwiązuje Komitet.^[6]  Plac i pieniądze zostają przeznaczone na budowę szkoły – “Tysiąclatki”.

27 kwietnia 1960 r. na placu pojawia się spychacz i ekipa robotników, która zabiera się do wykopywania krzyża. Oszukani i rozgoryczeni ludzie najpierw siłą wyrzucają robotników, potem stawiają opór coraz liczniejszym oddziałom milicji. Brutalnie i krwawo stłumione zamieszki 27-28 kwietnia doprowadziły do symbolicznego kompromisu – zamiast kościoła postawiono szkołę, ale krzyż pozostał.

Nowa Huta się rozrasta, powstają “nielegalne” punkty katechetyczne – baraki, zadaszenia. Przy jednym z nich, w sąsiedztwie nowych osiedli Dąbrowszczaków i Kazimierzowskiego,  w 1967 r. rozpoczyna się wreszcie budowa kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski.^[7]

Parafia Nowa Huta-Bieńczyce ma w końcu swój kościół, choć, jak na razie, w budowie. Dziesięć lat później, w 1977 r., kiedy kończy się budowa i ks. kardynał K. Wojtyła dokonuje poświęcenia kościoła, parafia liczy około 100 tys. wiernych i jest najliczniejsza w Europie^[8]. Wobec niemożliwości formalnego utworzenia parafii, kardynał Wojtyła podejmuje decyzję o podziale parafii Bieńczyce i Mogiła na tzw. “rejony duszpasterskie”, które wewnątrz Kościoła działają jako odrębne parafie, a tylko “na zewnątrz”, wobec władz administracyjnych, tworzą jedną parafię. Rejony te stanowią bazę, na której wkrótce utworzą się “prawdziwe” parafie.

Bo czasy się zmieniają. W 1978 kardynał Wojtyła zostaje papieżem. W 1980 wybucha “karnawał Solidarności”, potem na dziesięć lat wraca jeszcze monopartyjne, ideologiczne państwo, ale ideologia już poniosła klęskę.

W roku 1986 na części terenów dwóch dawnych rejonów, pierwszego i drugiego, ksiądz kardynał Franciszek Macharski eryguje parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa, której pierwszym proboszczem zostaje ks. Jan Gwizdoń, wikariusz z rejonu pierwszego. Parafia obejmuje osiedla wokół krzyża, który zyskał już miano “Krzyża Nowohuckiego”, stąd teren przy nim jest naturalnym miejscem na postawienie kościoła dla parafii. Budowę ukończono i kościół został poświęcony przez ks. kardynała Macharskiego w czerwcu 2001 r., za probostwa ks. Edwarda Baniaka.

Budynek jest niewielki i skromny, a jego wieża przypomina tę z projektu Zbigniewa Solawy, zwycięzcy konkursu na projekt kościoła w 1957 r. Nad tabernakulum zawisł krzyż z ołtarza z Błoń, przy którym Jan Paweł II odprawił w 2002 r. ostatnią mszę w Polsce. Krzyż zaprojektowali twórcy projektu kościoła – Krzysztof Ingarden i Przemysław Gawor.^[9] Resztki pierwszego krzyża, wykonanego przez pana Biernacika z Bieńczyc, zostały wkomponowane w symboliczny ster na elewacji Arki Pana. Trzeci z kolei “Krzyż Nowohucki” został przeniesiony i ustawiony przy północnej ścianie kościoła, od strony ulicy Obrońców Krzyża – dawniej Majakowskiego; a na pierwotnym miejscu stanął brązowy pomnik Krzyża Nowohuckiego, autorstwa prof. Stefana Dousy, odsłonięty i poświęcony przez ks. kardynała Stanisława Dziwisza w listopadzie 2007 r.^[10]

W ten sposób ten mały kościół stał się zwieńczeniem trudnej historii całego nowohuckiego Kościoła.

Od roku 2001 do dziś parafią kieruje Ksiądz Proboszcz Stanisław Puzyniak.

Polecane publikacje:

„Karły pod krzyżem. Nowohucki Kwiecień ’60”, Wojciech Paduchowski, Wydawnictwo: IPN, 2021

„Krzyż Nowohucki – Dzieje Walk o Wolność”, Jerzy Ridan,  Dom Wydawniczy Ostoja, 2006

“Na Fundamencie Krzyża – Kościół Katolicki w Nowej Hucie 1949-1989”, Jan L. Franczyk, Dom Wydawniczy Rafael, 2004

Źródła:

^[1] F. Krz.71,72
^[2] F.Krz. 74
^[3] K.N. 10,11
^[4] K.N. 84, 131
^[5] K.N. 132
^[6] F. Krz 105,110
^[7] F. Krz 172
^[8] F. Krz 228
^[9] K.N. 114
^[10] Wikipedia

K.N. –  „Krzyż Nowohucki – Dzieje Walk o Wolność”, Jerzy Ridan,  Dom Wydawniczy Ostoja, 2006;
F.Krz. – “Na Fundamencie Krzyża – Kościół Katolicki w Nowej Hucie 1949-1989”, Jan L. Franczyk, Dom Wydawniczy Rafael, 2004